Co charakteryzuje szczęśliwy związek? Badania psychologiczne
Większość z nas pragnie stworzyć szczęśliwy związek, w którym dzielimy z partnerem/-ką zarówno radosne, jak i trudne chwile. Choć kierują nami najlepsze intencje, nie wszystkie relacje romantyczne układają się po naszej myśli. Niektóre nie przynoszą nam spełnienia i satysfakcji. Inne obfitują w liczne konflikty, które trudno rozwiązać i zażegnać. Zdarza się również, że w naszym związku brakuje dopasowania seksualnego. Istnieją jednak pary, które od lat wspólnie kroczą przez życie, czerpiąc radość i siłę z obecności ukochanej osoby. Co wyróżnia ich relacje romantyczne na tle pozostałych? Temu zagadnieniu postanowili przyjrzeć się naukowcy. Co o szczęśliwym związku mówią badania psychologiczne?
Co pozwala stworzyć szczęśliwy związek? Wyniki badań w Pokoju Miłości Gottmana
John Gottman (2024) i jego współpracownicy od lat badają, co czyni związek szczęśliwym i satysfakcjonującym. W tym celu stworzyli słynny Pokój Miłości. Zaprosili do niego pary i poddali je drobiazgowej obserwacji. Partnerzy mieli wieść normalne życie i zachowywać się tak, jak robią to na co dzień. Ich reakcje obserwowano za pośrednictwem kamer i urządzeń do pomiaru najważniejszych parametrów życiowych, m.in. tętna i ciśnienia krwi.
Gottman (2024) od lat prowadzi obserwacje par i na podstawie przeprowadzonych przez siebie badań wyciągnął wiele ciekawych wniosków. Psycholog twierdzi, że dzięki swojemu doświadczeniu jest w stanie z 91-procentową skutecznością przewidzieć, które pary rozstaną się w ciągu najbliższych kilku lat.
Udany związek opiera się na inteligencji emocjonalnej partnerów
John Gottman (2024) stworzył pojęcie małżeństwa inteligentnego emocjonalnie. Amerykański psycholog zdaje sobie sprawę, że w każdej relacji pojawiają się negatywne myśli o partnerze i trudne emocje z nim związane. Każda para inaczej sobie z nimi radzi. Niektóre nie pozwalają na to, aby to, co negatywne, wzięło górę w ich związku. Zdarza im się ze sobą kłócić, ale po chwili dostrzegają destrukcyjny wpływ swojej postawy na relację i próbują rozładować napięcie poprzez poczucie humoru, czuły gest czy zakończenie konfliktu.
W Stanach Zjednoczonych aż 67% małżeństw kończy się rozwodem w ciągu pierwszych 40 lat. John Gottman (2024), który przeprowadził liczne badania w Pokoju Miłości, zauważył, że udany związek przekłada się pozytywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. Zmniejsza ryzyko depresji, zaburzeń lękowych, psychoz, infekcji, nadciśnienia tętniczego, chorób serca i nowotworów. Z kolei nieudana relacja romantyczna często staje się źródłem stresu, który zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na wyżej wspomniane przypadłości. Gottman ze współpracownikami zlecił pobranie krwi od szczęśliwych par. Stwierdzono u nich wyższe stężenie białych krwinek i skuteczniejsze działanie naturalnych zabójców (komórek odpornościowych zwalczających patogeny i komórki nowotworowe).
7 zasad udanego małżeństwa autorstwa Johna Gottmana
John Gottman (2024) uważa, że tradycyjna terapia par często kończy się niepowodzeniem, ponieważ u jej podstaw leży błędne założenie. Wielu specjalistów uczy swoich klientów, aby w nieoceniający sposób akceptowali trudne emocje i myśli partnera/-ki, nawet jeśli nie zgadzają się z jego/jej przekonaniami. O ile dla terapeuty to zadanie jest wykonalne, został bowiem odpowiednio przeszkolony i zachowuje dystans emocjonalny do sprawy, o tyle dla ukochanej osoby już niekoniecznie. Ciężko nam pozostać obiektywnym i spokojnym, gdy partner/-ka oskarża nas o coś. Parafrazowanie i empatyczne akceptowanie emocji oraz myśli ukochanej osoby z trudem przychodzi nam w takich sytuacjach. Gottman zauważył jednak, że szczęśliwe pary opanowały umiejętność rozwiązywania konfliktów. Stosują się bowiem do 7 zasad udanego małżeństwa.
- Na bieżąco aktualizują mapy świata partnera/ki.
- Pielęgnują w sobie uczucie sympatii i podziwu dla ukochanej osoby.
- W trudnych chwilach zwracają się ku sobie, zamiast odwracać się od siebie.
- Pozostają podatne na uleganie wpływom partnera/ki.
- Wykazują chęć rozwiązania problemów, na które mają wpływ.
- Potrafią pokonać paraliżujący konflikt.
- Mimo konfliktów i trudności, umieją odnaleźć w sobie poczucie wspólnoty.
Wpływ stylu przywiązania na relacje romantyczne
John Bowlby (2007) z kolei stworzył słynną teorię przywiązania. Wprawdzie swoje badania poświęcił relacji matki z dzieckiem, ale wyciągnięte z nich wnioski mają daleko idące konsekwencje. Od tego, jak kształtowała się nasza więź z głównym opiekunem w pierwszych latach życia, zależy, czy uda nam się stworzyć szczęśliwy związek w dorosłym życiu.
Dziecko przychodzi na świat całkowicie bezbronne, nie potrafi samodzielnie pozyskiwać pożywienia i zapewnić sobie bezpieczeństwa. W zaspokajaniu swoich elementarnych potrzeb pozostaje zdane na rodziców. Aby zwiększyć swoje szanse na przetrwanie, wykazuje dużą zdolność dostrajania się do opiekunów, co ma pomóc mu w zbudowaniu trwałej i zdrowej więzi. Większość rodziców pragnie dla swoich pociech wszystkiego, co najlepsze. Niestety zdarza się, że opiekunowie nie zaspokajają wszystkich potrzeb swojego dziecka, mimo że kierują nimi szlachetne intencje. Dzieje się tak m.in., gdy rodzic sam nie miał dobrej relacji z matką/ojcem, przez co nie potrafi odnaleźć się w swojej roli. Zdarza się również, że w chwili narodzin dziecka przeżywa traumę, bo np. dowiaduje się o śmierci swojego dziadka lub babci.
Niektóre matki zmagają się z depresją poporodową, dlatego nie są w stanie skupić na opiece nad swoim synem/swoją córką (Wolynn 2021, Bowlby 2007, Levine i Heller 2020, Poole Heller 2024, Stahl 2021).
Dziecko dąży do zbudowania bliskiej więzi z rodzicem. Uśmiecha się do niego, utrzymuje z nim kontakt wzrokowy, a swoje potrzeby sygnalizuje płaczem. Liczy na to, że zostaną zauważone i właściwie zaspokojone. Nawet jeśli rodzic źle odczytuje napływające sygnały, ale stara się dotrzeć do oczekiwań swojego dziecka, zbuduje z nim bezpieczny rodzaj przywiązania. Niestety czasem opiekun jest fizycznie lub emocjonalnie niedostępny. Np. matka trafia do szpitala z powodu złego stanu zdrowia, przez co dochodzi do rozdzielenia z dzieckiem. Niektóre dzieci po jej powrocie usilnie zabiegają o uwagę i boją się ją utracić. Inne całkowicie wycofują się z relacji (Bowlby 2007, Levine i Heller 2020, Poole Heller 2024, Stahl 2021).
Pozabezpieczne style przywiązania utrudniają budowanie satysfakcjonujących relacji romantycznych. Osoby z lękowo-ambiwalentnym rodzajem więzi mogą bać się odrzucenia, przez co kontrolują partnera/-kę i nadmiernie poświęcają się, aby zaskarbić sobie jego/jej sympatię. Z kolei ludzie, u których wykształcił się unikowy styl przywiązania, nie potrafią otworzyć się na bliskość i intymność. Unikają zaangażowania, ponieważ obawiają się, że będą cierpieć w momencie odrzucenia przez ukochaną osobę. Choć pierwotnie wyróżniono trzy style przywiązania, później wyodrębniono jeszcze czwarty. Zdezorganizowany rodzaj więzi przypomina emocjonalny rollercoaster. Osoba, u której się wykształcił, zabiega o miłość, by po chwili ją odrzucić. Na szczęście styl przywiązania można uczynić bardziej bezpiecznym dzięki korektywnym doświadczeniom. Niektórzy w tym celu uczęszczają na psychoterapię (Gryżewski i Sitkowska 2020, Ciccarelli i White 2023, Bowlby 2007, Levine i Heller 2020, Poole Heller 2024, Stahl 2021).
Więź
Warto nadmienić, że rodzaj więzi, jaki wykształciliśmy w pierwszych latach życia, często pozostaje kwestią nieuświadomioną. Nie potrafimy przywołać świadomych wspomnień z tego okresu, co nie oznacza, że nasze ciało nie pamięta tego, co się wydarzyło. Może ono reagować w sposób, który postrzegamy jako irracjonalny. Pewne schematy uaktywniają się w nas automatycznie w określonych sytuacjach, co utrudnia nam podjęcie przemyślanych działań (Gryżewski i Sitkowska 2020, Ciccarelli i White 2023, Bowlby 2007, Levine i Heller 2020, Poole Heller 2024, Stahl 2021).
Osoby, które wykształciły bezpieczny styl przywiązania, tworzą najlepsze i najtrwalsze związki. Potrafią bowiem zachować równowagę między potrzebą więzi a autonomii. Komunikują wprost swoje potrzeby i pozostają otwarte na oczekiwania partnera/-ki, co nie znaczy, że zawsze je zaspokajają. Postępują asertywnie i starają się żyć w zgodzie ze sobą. Wykształciły też umiejętność regulacji swoich emocji i rozwiązywania konfliktów w adaptacyjny sposób (Baum 2024, Gryżewski i Sitkowska 2020, Ciccarelli i White 2023, Bowlby 2007, Levine i Heller 2020, Poole Heller 2024, Stahl 2021).
Zauważono, że osoby o bezpiecznym stylu przywiązania stanowią wsparcie dla partnerów o pozabezpiecznym rodzaju więzi. Dla wielu z nich taki związek pełni funkcję korektywnego doświadczenia. Uczy asertywnej komunikacji potrzeb i intymności. Jednocześnie pomaga otworzyć się na bliskość i miłość (Baum 2024).
Psycholodzy i terapeuci par bardzo często obserwują sytuację, w której osoby o lękowo-ambiwalentnym stylu przywiązania zabiegają o uwagę partnera o unikowym rodzaju więzi. Im bardziej dążą do bliskości, tym bardziej ukochana osoba im ucieka. W rezultacie jeszcze bardziej pragną miłości, a ich partnerzy wolności i autonomii (Baum 2024, Stahl 2021). Tego rodzaju relacje romantyczne można jednak uratować, gdy każdy z partnerów uświadomi sobie własne mechanizmy działania i przepracuje je podczas psychoterapii.
Szczęśliwy związek jako bezpieczna baza i przystań
Nawiązując do teorii przywiązania Bowlby`ego (2007), można powiedzieć, że szczęśliwy związek pełni jednocześnie funkcję bezpiecznej bazy i przystani. Oznacza to, że zapewnia schronienie i wsparcie w trudnych chwilach. Jednocześnie zachęca nas do eksplorowania świata i rozwijania własnego potencjału.
Równowaga między potrzebą więzi a autonomii
Zdaniem psychologów równowaga między więzią a autonomią stanowi przepis na udany związek. W relacji romantycznej partnerzy wyrażają otwarcie swoje uczucia, potrzeby i obawy. Słuchają aktywnie ukochanej osoby, utrzymując kontakt wzrokowy i okazując jej empatię. Dzięki wspólnym rytuałom – randkom, śniadaniom, spacerom i podróżom, budują poczucie wspólnoty. Więź sprawia, że wyrażają wdzięczność za drobne przysługi i gesty partnera/-ki (Levine i Heller 2020).
Jednocześnie w szczęśliwym związku obie strony mają świadomość, że relacja romantyczna ich nie pochłonie i nie pozbawi autonomii. Mogą rozwijać swoją niezależność, stając się dla partnera/-ki inspiracją i podtrzymując jego/jej zainteresowanie. Każda z osób zaangażowanych w relację romantyczną zyskuje przestrzeń do nauki, pracy i rozwoju własnego hobby. Partnerzy szanują prawo do prywatności każdej ze stron. Dzięki niezależności emocjonalnej otrzymują wsparcie również poza związkiem, np. ze strony przyjaciół, wspólnoty religijnej czy krewnych. Autonomia pozwala każdej z osób rozwijać się, pracując nad celami zawodowymi i intelektualnymi (Levine i Heller 2020).
Trójczynnikowa teoria miłości Sternberga – jak opisuje dynamikę związku?
Robert Sternberg (2007) stworzył trójczynnikową teorię miłości, z której do dziś korzystają psycholodzy, aby wyjaśnić swoim klientom dynamikę w związku. Każdy z trzech czynników – namiętność, intymność i zaangażowanie, zmienia swoje nasilenie na przestrzeni czasu. Niekiedy też występują tylko 2 z 3 czynników, a nawet 1. Intymność wiąże się z poczuciem bliskości emocjonalnej z partnerem/-ką. Dzięki pozytywnym uczuciom i działaniom partnerom udaje się zbudować przywiązanie. Obie strony okazują sobie szacunek i cieszą się ze swojej obecności. Potrafią również dzielić się swoimi sekretami, potrzebami i obawami. Namiętność przekłada się na pożądanie, pobudzenie fizjologiczne i chęć pełnego połączenia się z partnerem/-ką. Zaangażowanie to wszystkie myśli, wybory i zachowania, które mają na celu doprowadzić do powstania trwałego związku miłosnego, np. decyzja o wspólnym zamieszkaniu, ślubie czy dziecku (Ciccarelli i White 2023).
Według Sternberga w miłości idealnej występują jednocześnie intymność, namiętność i zaangażowanie. Z kolei miłość romantyczna charakteryzuje się obecnością intymności i namiętności. Miłość partnerska zaś opiera się na zaangażowaniu i intymności (Ciccarelli i White 2023)
Zgodnie z trójczynnikową teorią miłości Sternberga, na początkowym etapie związku mamy do czynienia z miłością romantyczną, która po pewnym czasie zamienia się w miłość idealną, by po długoletniej znajomości przejść w miłość partnerską (Ciccarelli i White 2023). Warto jednak zaznaczyć, że taka dynamika nie występuje u wszystkich par, choć jest stosunkowo często spotykana.
Bibliografia Co charakteryzuje szczęśliwy związek?
- Baum J.; Lękowo przywiązane: jak zmienić swój styl przywiązania na bezpieczny; Wydawnictwo Feeria, 2024
- Bowlby J.; Przywiązanie; PWN, 2007
- Ciccarelli S., White J.N.; Psychologia; Dom Wydawniczy Rebis, 2023
- Gottman J., Silver N.; Siedem zasad udanego małżeństwa; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024
- Gryżewski A., Sitkowska S.; Niekochalni: lęk przed bliskością; Dom Wydawniczy Rebis, 2020
- Levine A., Heller R.; Partnerstwo bliskości; Wydawnictwo Feeria, 2020
- Poole Heller D.; Twój styl przywiązania: jak tworzyć głębokie relacje i celebrować intymność; Wydawnictwo Feeria, 2024
- Stahl S.; Jak nie bać się bliskości? O budowaniu dobrych więzi; Wydawnictwo Otwarte, 2021
- Sternberg R.J., Weis K.; Nowa psychologia miłości; Biblioteka Moderatora, 2007
- Wolynn M.; Nie zaczęło się od ciebie: jak dziedziczona trauma wpływa na to, kim jesteśmy i jak zakończyć ten proces; Wydawnictwo Czarna Owca, 2021
